نویسنده‌ی پرسش: سیّد علی موسوی

تاریخ پرسش: ۱۳۹۸/۳/۱۰

خداوند می‌فرماید: «وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ ۖ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ» (التّوبة/ ۱۰۵)؛ «و بگو عمل کنید، پس خداوند و پیامبرش و مؤمنان عملتان را خواهند دید و به سوی عالم به نهان و آشکار باز خواهید گشت، پس او شما را از کاری که می‌کردید آگاه می‌کند». آیا طبق این آیه، خداوند و پیامبر و مؤمنان از اعمال سایرین در آشکار و نهان آگاه هستند و اعمالشان را می‌بینند؟ آیا خداوند، پیامبر و مؤمنان را آگاه می‌کند؟

پاسخ به پرسش شماره: ۲۴

تاریخ پاسخ به پرسش: ۱۳۹۸/۳/۱۵

معنای این آیه آن است که پیامبر و مؤمنان، شاهدان بر مردم هستند؛ چنانکه در آیه‌ای دیگر آمده است: ﴿وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا﴾[۱]؛ «و این گونه شما را امّتی میانه قرار دادیم تا شاهدان بر مردم باشید و پیامبر شاهد بر شما باشد» و در تفسیر آن از اهل بیت روایت شده است: «إِنَّهُمْ شُهُودُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ»[۲]؛ «آنان شاهدان خداوند در زمینش هستند» و این شاهد بودن، اجمالی است، نه تفصیلی؛ چنانکه ما امروز شاهد اعمال مردم هستیم و می‌بینیم که چگونه از طواغیت پیروی می‌کنند و تن به ذلّت و مسکنت می‌دهند و در جهل، تقلید، اهواء نفسانی، دنیاگرایی، تعصّب، تکبّر و خرافه‌گرایی غوطه‌ور هستند و می‌بینیم که ظلم در چه حدّی است و فقر در چه حدّی است و فحشا در چه حدّی است و اعتیاد در چه حدّی است و رباخواری در چه حدّی است و رشوه‌خواری در چه حدّی است، بدون اینکه همه‌ی اعمال هر یک از مردم را ببینیم؛ چراکه علم غیب تنها برای خداوند است و تنها برای او ممکن است که همه‌ی اعمال میلیاردها نفر در جهان را ببیند؛ بر خلاف تصوّر شیعه که می‌پندارد همه‌ی اعمال هر یک از مردم، هر روز یا یک روز در هفته بر پیامبر و امامان اهل بیت عرضه می‌شود، در حالی که این غیر ممکن است؛ زیرا میلیاردها نفر در جهان زندگی می‌کنند که هر یک در هر روز ده‌ها عمل خوب و بد انجام می‌دهد و با این وصف، مشاهده‌ی همه‌ی اعمال آنان در یک روز ممکن نیست. آری، ممکن است برخی از اعمال برخی از مردم مانند دوستان یا دشمنان خلیفه‌ی خداوند بر او عرضه شود، تا مطلع باشد که فلان دوست یا دشمنش چه کرده، ولی این محدود به موارد ضرورت یا مصلحت است؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت:

«سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنِ الْإِمَامِ هَلْ يَرَى جَمِيعَ أَعْمَالِ الْعِبَادِ؟ قَالَ: سُبْحَانَ اللَّهِ! لَا يَرَى جَمِيعَ أَعْمَالِ الْعِبَادِ إِلَّا اللَّهُ، وَلَكِنَّ اللَّهَ يُرِيهِ مِنْهَا مَا يَشَاءُ، قُلْتُ: كَيْفَ يُرِيهِ؟ قَالَ: يُرِيهِ فِي الْمَنَامِ، أَوْ يُلْهِمُهُ إِلْهَامًا»[۳]؛ «از منصور درباره‌ی امام پرسیدم که آیا همه‌ی اعمال بندگان را می‌بیند؟ فرمود: سبحان الله! همه‌ی اعمال بندگان را نمی‌بیند جز خداوند، ولی خداوند هر چه از آن را که می‌خواهد نشانش می‌دهد، گفتم: چگونه نشانش می‌دهد؟ فرمود: در خواب نشانش می‌دهد یا به او الهام می‌کند».

البته روشن است که همین برای افزایش شرم و پرهیز مؤمنان کافی است؛ چراکه هر چند عرض اعمال همه‌ی آنان بر خلیفه‌ی خداوند ممکن نیست، عرض اعمال برخی از آنان بر او ممکن است، در حالی که هر یک از آنان می‌تواند مصداق برخی از آنان باشد. بنابراین، عرض اعمال هر یک از آنان بر خلیفه‌ی خداوند ممکن است و همین برای افزایش شرم و پرهیز آنان کافی است.