سه شنبه ۲۹ اسفند (حوت) ۱۴۰۲ هجری شمسی برابر با ۸ رمضان ۱۴۴۵ هجری قمری
منصور هاشمی خراسانی
 مقاله‌ی جدید: مقاله‌ی «ولایت فقیه؛ آخرین حربه‌ی شیطان» نوشته‌ی «فرهاد گلستان» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. پرسش جدید: لطفاً درباره‌ی سفیانی توضیحات کامل و مستندی ارائه فرمایید. در روایات اسلامی، چه ویژگی‌ها و اطلاعاتی درباره‌ی او وارد شده است؟ برای مطالعه و دریافت پاسخ، اینجا را کلیک کنید. گفتار جدید: مناجاتی از آن جناب که در آن راه‌های موجود پیش روی مؤمنان را یاد می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. درس جدید: درس‌هایی از آن جناب درباره‌ی اینکه زمین از مردی عالم به همه‌ی دین که خداوند او را در آن خلیفه، امام و راهنمایی به امر خود قرار داده باشد، خالی نمی‌ماند؛ احادیث صحیحی از پیامبر که بر این دلالت دارند؛ حدیث ۱۸. برای مطالعه‌ی آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید. فیلم جدید: فیلم جدیدی با موضوع «تقلید و اجتهاد (۱)» منتشر شد. برای مشاهده و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نقد جدید: در روایتی از امام محمّد باقر عليه‌ السلام آمده است که فرمود: «گویا من گروهی را می‌بینم که در مشرق خروج کرده‌اند و حق را می‌طلبند... کشتگانشان شهیدند. آگاه باشید که من اگر آن زمان را درک می‌کردم، جانم را برای صاحب این امر نگاه می‌داشتم». لطفاً بفرمایید که آیا این حدیث معتبر است؟ برخی از کسانی که یاری خراسانی موعود را واجب نمی‌دانند، به این فراز استناد می‌کنند. برای مطالعه و دریافت بررسی، اینجا را کلیک کنید. کتاب جدید: نسخه‌ی سوم کتاب ارزشمند «سبل السّلام؛ مجموعه‌ی نامه‌ها و گفتارهای فارسی حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نامه‌ی جدید: فرازی از نامه‌ی آن جناب که در آن درباره‌ی شدّت گرفتن بلا هشدار می‌دهد و علّت آن و راه جلوگیری از آن را تبیین می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید.
loading
پرسش و پاسخ
 

لطفاً تفاوت صریح قرآن و ظاهر قرآن را بفرمایید. آیا ارتباطی با محکم یا متشابه بودن آیات دارند؟

ظاهر قرآن، معنایی است که به اقتضاء وضع لغوی یا غلبه‌ی استعمال یا حکم عقلی، از سخن خداوند به ذهن متبادر می‌شود، هر چند امکان تأویل آن وجود دارد؛ مانند وجوب نماز که از آیه‌ی ﴿وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ[۱]؛ «و نماز را بر پا دارید» به ذهن متبادر می‌شود، در حالی که حمل آن بر استحباب -هرگاه دلیلی برای این کار وجود داشته باشد- ممکن است، یا حرمت ربا که از آیه‌ی ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا الرِّبَا[۲]؛ «ای کسانی که ایمان آوردید! ربا نخورید» به ذهن متبادر می‌شود، در حالی که حمل آن بر کراهت -هرگاه دلیلی برای این کار وجود داشته باشد- ممکن است، ولی صریح قرآن، معنایی است که سخن خداوند به وضوح بر آن دلالت می‌کند، به نحوی که امکان تأویل آن وجود ندارد؛ مانند وجوب نماز که آیه‌ی ﴿إِنَّ الصَّلَاةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَوْقُوتًا[۳]؛ «هرآینه نماز بر مؤمنان تکلیفی مقرّر است» به وضوح بر آن دلالت می‌کند، به نحوی که امکان حمل آن بر استحباب وجود ندارد، یا حرمت ربا که آیه‌ی ﴿وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا[۴]؛ «و خداوند خرید و فروش را حلال و ربا را حرام کرده است» به وضوح بر آن دلالت می‌کند، به نحوی که امکان حمل آن بر کراهت وجود ندارد. بنابراین، هر آیه‌ای که قابل حمل بر دو معنا یا بیشتر است، ولی یکی از معانی آن به ذهن سبقت می‌گیرد، ظاهر در آن معنا محسوب می‌شود و هر آیه‌ای که تنها قابل حمل بر یک معناست، صریح در آن معنا محسوب می‌شود.

البته تردیدی نیست که ظاهر قرآن مانند صریح آن حجّت است و تأویل آن به غیر ضرورت جایز نیست؛ چراکه عقلاء در محاورات خود به ظاهر الفاظ اخذ می‌کنند و قرآن از نزد خالق عقل برای عقلاء نازل شده؛ چنانکه فرموده است: ﴿كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْـآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ[۵]؛ «این گونه آیات را برای گروهی تفصیل می‌دهیم که عقل را به کار می‌برند»[۶]. با این حال، چیزی که ضروری اسلام محسوب می‌شود، عقیده یا حکمی است که صریح قرآن بر آن دلالت دارد؛ مانند نبودن فرزندی برای خداوند و جسمانی بودن معاد و وجود نعمت‌ها در بهشت و عذاب‌ها در جهنّم و خاتمیّت محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم در نبوّت و کلام خداوند بودن قرآن و قبله بودن مسجد الحرام و وجود جنّ و شیطان و ملائکه و جبرئیل و میکائیل و طهارت مریم علیها السّلام از چیزی که به او نسبت داده شده است و عروج مسیح علیه السّلام و مصلوب نشدن او و وجوب پیروی از سنّت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و نماز و زکات و حج و جهاد و روزه‌ی ماه رمضان و امر به معروف و نهی از منکر و مودّت اهل بیت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و ولایت مؤمنین و برائت از مشرکین و مشروعیّت قصاص و حرمت سحر و زنا و لواط و قمار و سرقت و شرب خمر و نکاح با محارم و قتل نفس مگر به حق و اطاعت از ظالمان مگر از روی تقیّه و خوردن خون و مردار و گوشت خوک و حیوانی که با نام خداوند ذبح نشده است، با توجّه به اینکه همه‌ی آن‌ها با صراحت در قرآن آمده‌اند و می‌توان منکر یکی از آن‌ها را منکر ضروری اسلام و در صورت اقرار به کفر «مرتد» و در صورت ادّعای مسلمانی «منافق» دانست؛ زیرا انکار یکی از آن‌ها با وجود صراحت‌شان، به معنای تکذیب آیتی از آیات خداوند است که کفر محسوب می‌شود؛ چنانکه فرموده است: ﴿وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الْكَافِرُونَ[۷]؛ «و آیات ما را جز کافران انکار نمی‌کنند».

از اینجا دانسته می‌شود که صریح و ظاهر قرآن، مساوی با محکم و متشابه آن نیستند؛ زیرا متشابهات قرآن، آیاتی هستند که ظاهر آن‌ها به دلیلی شرعی یا عقلی قابل اخذ نیست؛ با توجّه به اینکه خداوند پیروی از آن‌ها را ناروا و ناشی از انحراف دل دانسته و فرموده است: ﴿فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ[۸]؛ «پس اما کسانی که در دل‌هایشان انحرافی است، از متشابهات آن پیروی می‌کنند به دنبال فتنه و به دنبال تأویلش»، در حالی که آیات صریح قرآن، قابل تأویل نیستند تا کسی به دنبال تأویل‌شان باشد و بیشتر آیات ظاهر آن نیز بدون نیاز به تأویل قابل پیروی هستند و با این وصف، همه‌ی آیات صریح و بیشتر آیات ظاهر قرآن از محکمات آن محسوب می‌شوند و متشابهات آن تنها آیات معدودی از آن هستند که اخذ به ظاهرشان مستلزم دست برداشتن از آیات صریح آن یا حکم قطعی عقل است؛ مانند آیه‌ی ﴿وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَاضِرَةٌ ۝ إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ[۹]؛ «روی‌هایی در آن روز شادابند، به سوی پروردگارشان نظاره‌گرند»، با توجّه به اینکه اخذ به ظاهرش مستلزم دست برداشتن از آیه‌ی صریحی است که می‌فرماید: ﴿لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ ۖ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ[۱۰]؛ «چشم‌ها او را درک نمی‌کنند و او چشم‌ها را درک می‌کند و او لطیف آگاه است»، یا آیه‌ی ﴿وَجَاءَ رَبُّكَ وَالْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا[۱۱]؛ «و پروردگارت و فرشتگان صف به صف بیایند»، با توجّه به اینکه اخذ به ظاهرش مستلزم دست برداشتن از حکم قطعی عقل به عدم امکان تغیّر و تحرّک خداوند است.

↑[۱] . البقرة/ ۴۳
↑[۲] . آل عمران/ ۱۳۰
↑[۳] . النّساء/ ۱۰۳
↑[۴] . البقرة/ ۲۷۵
↑[۵] . الرّوم/ ۲۸
↑[۶] . برای آگاهی بیشتر در این باره، بنگرید به: بازگشت به اسلام، ص۱۹۶.
↑[۷] . العنکبوت/ ۴۷
↑[۸] . آل عمران/ ۷
↑[۹] . القیامة/ ۲۲-۲۳
↑[۱۰] . الأنعام/ ۱۰۳
↑[۱۱] . الفجر/ ۲۲
پایگاه اطّلاع‌رسانی دفتر منصور هاشمی خراسانی بخش پاسخگویی به پرسش‌ها
هم‌رسانی
این مطلب را با دوستان خود به اشتراک گذارید، تا به گسترش علم و معرفت دینی کمک کنید. شکرانه‌ی یاد گرفتن یک نکته‌ی جدید، یاد دادن آن به دیگران است‌.
رایانامه
تلگرام
فیسبوک
توییتر
اگر با زبان دیگری آشنایی دارید، می‌توانید این مطلب را به آن ترجمه کنید. [فرم ترجمه]
نوشتن پرسش
کاربر گرامی! شما می‌توانید پرسش‌های خود درباره‌ی آثار و اندیشه‌های علامه منصور هاشمی خراسانی را در فرم زیر بنویسید و برای ما ارسال کنید تا در این بخش پاسخ داده شود.
توجّه: ممکن است که نام شما به عنوان نویسنده‌ی پرسش، در پایگاه نمایش داده شود.
توجّه: از آنجا که پاسخ ما به پست الکترونیک شما ارسال می‌شود و لزوماً بر روی پایگاه قرار نمی‌گیرد، لازم است که آدرس خود را به درستی وارد کنید.
لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:
۱ . ممکن است که به پرسش شما در پایگاه پاسخ داده شده باشد. از این رو، بهتر است که پیش از نوشتن پرسش خود، پرسش‌ها و پاسخ‌های مرتبط را مرور یا از امکان جستجو در پایگاه استفاده کنید.
۲ . از ثبت و ارسال پرسش جدید پیش از دریافت پاسخ پرسش قبلی، خودداری کنید.
۳ . از ثبت و ارسال بیش از یک پرسش در هر نوبت، خودداری کنید.
۴ . اولویّت ما، پاسخگویی به پرسش‌های مرتبط با امام مهدی علیه السلام و زمینه‌سازی برای ظهور اوست؛ چراکه در حال حاضر، از هر چیزی مهم‌تر است.