سه شنبه ۲۹ اسفند (حوت) ۱۴۰۲ هجری شمسی برابر با ۸ رمضان ۱۴۴۵ هجری قمری
منصور هاشمی خراسانی
 مقاله‌ی جدید: مقاله‌ی «ولایت فقیه؛ آخرین حربه‌ی شیطان» نوشته‌ی «فرهاد گلستان» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. پرسش جدید: لطفاً درباره‌ی سفیانی توضیحات کامل و مستندی ارائه فرمایید. در روایات اسلامی، چه ویژگی‌ها و اطلاعاتی درباره‌ی او وارد شده است؟ برای مطالعه و دریافت پاسخ، اینجا را کلیک کنید. گفتار جدید: مناجاتی از آن جناب که در آن راه‌های موجود پیش روی مؤمنان را یاد می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. درس جدید: درس‌هایی از آن جناب درباره‌ی اینکه زمین از مردی عالم به همه‌ی دین که خداوند او را در آن خلیفه، امام و راهنمایی به امر خود قرار داده باشد، خالی نمی‌ماند؛ احادیث صحیحی از پیامبر که بر این دلالت دارند؛ حدیث ۱۸. برای مطالعه‌ی آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید. فیلم جدید: فیلم جدیدی با موضوع «تقلید و اجتهاد (۱)» منتشر شد. برای مشاهده و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نقد جدید: در روایتی از امام محمّد باقر عليه‌ السلام آمده است که فرمود: «گویا من گروهی را می‌بینم که در مشرق خروج کرده‌اند و حق را می‌طلبند... کشتگانشان شهیدند. آگاه باشید که من اگر آن زمان را درک می‌کردم، جانم را برای صاحب این امر نگاه می‌داشتم». لطفاً بفرمایید که آیا این حدیث معتبر است؟ برخی از کسانی که یاری خراسانی موعود را واجب نمی‌دانند، به این فراز استناد می‌کنند. برای مطالعه و دریافت بررسی، اینجا را کلیک کنید. کتاب جدید: نسخه‌ی سوم کتاب ارزشمند «سبل السّلام؛ مجموعه‌ی نامه‌ها و گفتارهای فارسی حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نامه‌ی جدید: فرازی از نامه‌ی آن جناب که در آن درباره‌ی شدّت گرفتن بلا هشدار می‌دهد و علّت آن و راه جلوگیری از آن را تبیین می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید.
loading
پرسش و پاسخ
 

در علوم و فنونی مثل علوم فنی و مهندسی، کشاورزی، مدیریت، اقتصاد و ... که فرضیه‌ها، نظریه‌ها، اصول و قوانین مختلفی وجود دارد و یا ارایه می‌شود، معمولاً اجماع جمعی از خبرگان برای اثبات نظریه‌های ارایه شده مورد قبول واقع می‌شود. سؤال این است که آیا در این گونه علوم همانند اصول عقاید و احکام مذهبی باید به خلیفه‌ی خداوند مراجعه نمود؟ آیا اجماع در این موارد هم دارای اشکال است؟

مراد از اجماع در اصطلاح اهل فقه، اتّفاق نظر همه‌ی مسلمانان یا همه‌ی اهل علم بر یک حکم شرعی است که بنا بر نظر قائلان به حجّیّت آن، حکم شرعی را اثبات می‌کند؛ چراکه اتّفاق نظر همه‌ی مسلمانان یا همه‌ی اهل علم بر باطل، ممکن نیست و این به اعتبار وجود خلیفه‌ی خداوند در میان آنان، صحیح است؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ[۱]؛ «و از کسانی که آفریده‌ایم شماری هستند که به حق هدایت می‌کنند و با آن عدالت می‌ورزند» و با این وصف، اتّفاق نظر همه‌ی آنان بر باطل، محال است؛ جز آنکه چنین اتّفاق نظری نه قابل کشف است و نه سودمند؛ چراکه از یک سو إحصاء نظر همه‌ی آنان عادتاً ممکن نیست و از سوی دیگر چیزی که همه‌ی آنان ثابت می‌دانند، نیازی به اثبات ندارد تا برای اثبات آن، به اتّفاق نظر همه‌ی آنان استناد شود. از اینجا دانسته می‌شود که عدم امکان اثبات حکم شرعی با اجماع، از باب سالبه‌ی به انتفاء موضوع با توجّه به عدم امکان استقراء تام از یک سو و عدم امکان تحصیل حاصل از سوی دیگر است و مراد حضرت علامه از عدم حجّیّت اجماع، چیزی جز این نیست.

اما «اجماع جمعی از خبرگان»، قطع نظر از اینکه درباره‌ی چه حکمی باشد، تعبیری متناقض است؛ چراکه به اتّفاق نظر «جمعی از خبرگان» اجماع گفته نمی‌شود، بلکه به اتّفاق نظر همه‌ی آنان اجماع گفته می‌شود و چنین اتّفاق نظری، خواه درباره‌ی حکمی تشریعی باشد و خواه درباره‌ی حکمی تکوینی، قابل إحراز نیست. آری، «اجماع جمعی از خبرگان»، به معنای آگاهی از نظر بیشتر آنان و عدم آگاهی از نظر مخالف، قابل احراز است، ولی برای اثبات هیچ حکمی اگرچه تکوینی باشد، کافی شمرده نمی‌شود؛ چنانکه «جمعی از خبرگان» در طول صدها سال، بر مسطّح بودن زمین و گردش خورشید به گرد آن و وجود چهار عنصر و نه فلک و هفت اقلیم در جهان، اتّفاق نظر داشتند و مخالفی برای نظرشان شناخته نبود و با این حال، نادرستی آن آشکار شد.

اما رجوع به خلیفه‌ی خداوند برای شناخت احکام تکوینی از قبیل فنون مهندسی، زراعت، اقتصاد و طبابت، واجب نیست؛ چراکه این احکام، ماهیّت حقیقی و طبیعی دارند و احکام حقیقی و طبیعی، از طریق عقل شناخته می‌شوند، مگر در جهاتی از آن‌ها که دارای احکامی تشریعی هستند، مانند حکم بلند ساختن ساختمان و رو به قبله ساختن مستراح و حکم مزارعه و مساقات و حکم ربا و برخی مکاسب و حکم ضمان طبیب. با این حال، رجوع به خلیفه‌ی خداوند برای شناخت احکام تکوینی هم بسیار مفید است، بلکه بعید نیست بسیاری از این احکام توسّط خلفاء خداوند تعلیم داده شده باشند؛ چنانکه به عنوان نمونه، روایت شده است نخستین کسی که شعر سرود آدم علیه السلام بود و نخستین کسی که با قلم نوشت ادریس علیه السلام بود و او نخستین کسی بود که لباس دوخت و پوشید و کسانی که پیش از او بودند پوست حیوانات را بر تن می‌کردند و گفته شده است: خداوند علم ستاره‌شناسی، حساب و هندسه را به او آموخت و روایت شده است نخستین کسی که کشتی‌ای ساخت که بر آب جریان می‌یافت نوح علیه السلام بود و نخستین کسی که سپاه را در جنگ به سه بخش راست، چپ و میانه مرتّب کرد و پرچم‌ها برافراشت ابراهیم علیه السلام بود هنگامی که برای جنگ با کسانی که لوط علیه السلام را به اسارت برده بودند حرکت کرد و او نخستین کسی بود که کفش ساخت و نخستین کسی که بر اسب سوار شد اسماعیل علیه السلام بود و پیش از او اسب‌ها وحشی بودند و سواری نمی‌دادند و نخستین کسی که پیمانه و ترازو را ساخت شعیب علیه السلام بود و نخستین کسی که زره را ساخت داود علیه السلام بود، پیش‌تر به صورت برگه‌های یکپارچه بود، پس او آن را به صورت حلقه‌ای بافت تا هم سبک‌تر باشد و هم استوارتر و نخستین کسی که شکر را ساخت سلیمان علیه السلام بود و او نخستین کسی بود که برایش مخلوط آهک و زرنیخ ساختند و به حمّام درآمد و نخستین کسی که بر روی زمین سد ساخت ذو القرنین بود.

↑[۱] . الأعراف/ ۱۸۱
پایگاه اطّلاع‌رسانی دفتر منصور هاشمی خراسانی بخش پاسخگویی به پرسش‌ها
هم‌رسانی
این مطلب را با دوستان خود به اشتراک گذارید، تا به گسترش علم و معرفت دینی کمک کنید. شکرانه‌ی یاد گرفتن یک نکته‌ی جدید، یاد دادن آن به دیگران است‌.
رایانامه
تلگرام
فیسبوک
توییتر
می‌توانید این مطلب را به زبان‌های زیر نیز مطالعه کنید:
اگر با زبان دیگری آشنایی دارید، می‌توانید این مطلب را به آن ترجمه کنید. [فرم ترجمه]
نوشتن پرسش
کاربر گرامی! شما می‌توانید پرسش‌های خود درباره‌ی آثار و اندیشه‌های علامه منصور هاشمی خراسانی را در فرم زیر بنویسید و برای ما ارسال کنید تا در این بخش پاسخ داده شود.
توجّه: ممکن است که نام شما به عنوان نویسنده‌ی پرسش، در پایگاه نمایش داده شود.
توجّه: از آنجا که پاسخ ما به پست الکترونیک شما ارسال می‌شود و لزوماً بر روی پایگاه قرار نمی‌گیرد، لازم است که آدرس خود را به درستی وارد کنید.
لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:
۱ . ممکن است که به پرسش شما در پایگاه پاسخ داده شده باشد. از این رو، بهتر است که پیش از نوشتن پرسش خود، پرسش‌ها و پاسخ‌های مرتبط را مرور یا از امکان جستجو در پایگاه استفاده کنید.
۲ . از ثبت و ارسال پرسش جدید پیش از دریافت پاسخ پرسش قبلی، خودداری کنید.
۳ . از ثبت و ارسال بیش از یک پرسش در هر نوبت، خودداری کنید.
۴ . اولویّت ما، پاسخگویی به پرسش‌های مرتبط با امام مهدی علیه السلام و زمینه‌سازی برای ظهور اوست؛ چراکه در حال حاضر، از هر چیزی مهم‌تر است.