پنج شنبه ۹ فروردین (حمل) ۱۴۰۳ هجری شمسی برابر با ۱۷ رمضان ۱۴۴۵ هجری قمری
منصور هاشمی خراسانی
 نکته‌ی جدید: شعر «آوار خویشتن» سروده‌ی «زینب شریعتی» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. پرسش جدید: لطفاً درباره‌ی سفیانی توضیحات کامل و مستندی ارائه فرمایید. در روایات اسلامی، چه ویژگی‌ها و اطلاعاتی درباره‌ی او وارد شده است؟ برای مطالعه و دریافت پاسخ، اینجا را کلیک کنید. گفتار جدید: مناجاتی از آن جناب که در آن راه‌های موجود پیش روی مؤمنان را یاد می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. درس جدید: درس‌هایی از آن جناب درباره‌ی اینکه زمین از مردی عالم به همه‌ی دین که خداوند او را در آن خلیفه، امام و راهنمایی به امر خود قرار داده باشد، خالی نمی‌ماند؛ احادیث صحیحی از پیامبر که بر این دلالت دارند؛ حدیث ۱۸. برای مطالعه‌ی آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید. فیلم جدید: فیلم جدیدی با موضوع «تقلید و اجتهاد (۱)» منتشر شد. برای مشاهده و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نقد جدید: در روایتی از امام محمّد باقر عليه‌ السلام آمده است که فرمود: «گویا من گروهی را می‌بینم که در مشرق خروج کرده‌اند و حق را می‌طلبند... کشتگانشان شهیدند. آگاه باشید که من اگر آن زمان را درک می‌کردم، جانم را برای صاحب این امر نگاه می‌داشتم». لطفاً بفرمایید که آیا این حدیث معتبر است؟ برخی از کسانی که یاری خراسانی موعود را واجب نمی‌دانند، به این فراز استناد می‌کنند. برای مطالعه و دریافت بررسی، اینجا را کلیک کنید. کتاب جدید: نسخه‌ی سوم کتاب ارزشمند «سبل السّلام؛ مجموعه‌ی نامه‌ها و گفتارهای فارسی حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نامه‌ی جدید: فرازی از نامه‌ی آن جناب که در آن درباره‌ی شدّت گرفتن بلا هشدار می‌دهد و علّت آن و راه جلوگیری از آن را تبیین می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید.
loading
پرسش و پاسخ
 

آیا بر مسلمانی که دست به جسد مسلمانی می‌زند غسل واجب می‌شود؟

مردار نجس است و با این وصف، هر کس به آن دست بزند، باید دست خود را بشوید[۱]، ولی بیشتر مذاهب شمول آن بر مرده‌ی مسلمان را ثابت ندانسته‌اند؛ چراکه «مردار» بر مرده‌ی آدمی اطلاق نمی‌شود و در روایتی از پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم رسیده که زنده و مرده‌ی مسلمان پاک است[۲]. با این حال، حق آن است که «مردار» بر مرده‌ی آدمی، بلکه مرده‌ی مسلمان نیز اطلاق شده؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ[۳]؛ «آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت مردار برادرش را بخورد؟ از آن کراهت دارید» و از این رو، احکام مردار شامل مرده‌ی مسلمان نیز می‌شود و با این وصف، هر کس به آن دست بزند یا آن را غسل بدهد، باید دست خود را بشوید، ولی آیا غسل بر او واجب است؟ در این باره دو قول است: قول مشهور شیعه که آن را واجب دانسته است‌؛ به دلیل روایت رسیده از پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم که در آن آمده است: «مَنْ غَسَلَ مَيِّتاً فَلْيَغْتَسِلْ»[۴]؛ «هر کس مرده‌ای را غسل دهد باید غسل کند» و به دلیل روایات رسیده از اهل بیت که غسل دادن میّت و لمس کردن آن بعد از سرد شدن و قبل از غسل را موجب غسل شمرده‌اند[۵] و قول سایر مذاهب که آن را مستحب دانسته‌اند؛ به خاطر اصل عدم وجوب و به دلیل روایت رسیده از پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم که در آن آمده است: «لَيْسَ عَلَيْكُمْ فِي غَسْلِ مَيِّتِكُمْ غُسْلٌ إِذا غَسَلْتُمُوهُ»[۶]؛ «بر شما در غسل دادن مرده‌ی‌تان هرگاه آن را غسل دادید غسلی نیست» و به دلیل سخن ابن عمر که گفته است: «كُنّا نَغْسِلُ الْمَيِّتَ، فَمِنّا مَنْ يَغْتَسِلُ وَمِنّا مَنْ لا يَغْتَسِلُ»[۷]؛ «ما مرده را غسل می‌دادیم، پس برخی از ما غسل می‌کردند و برخی از ما غسل نمی‌کردند» و این قول به حق نزدیک‌تر است؛ به دلیل روایاتی از اهل بیت که آن را سنّت دانسته‌اند، نه فریضه[۸] و روایت زید بن علی بن الحسین از پدرش، از جدّش، از علی علیهم السلام که در آن فرموده است: «الغُسْلُ مِنْ غُسْلِ الْمَيِّتِ سُنَّةٌ وَإنْ تَوَضَّأْتَ أَجْزَأَكَ»[۹]؛ «غسل کردن به خاطر غسل میّت سنّت است و اگر وضو بگیری کفایت می‌کند» و به دلیل اینکه مرده اگر نجس باشد، شستن جایی از بدن که با آن تماس داشته است، کفایت می‌کند و شستن جاهای دیگر مستحب محسوب می‌شود و اگر نجس نباشد، شستن جایی از بدن که با آن تماس داشته نیز مستحب است و تبعاً در هیچ یک از دو صورت، شستن همه‌ی بدن واجب نیست؛ چراکه کتاب خداوند تطهیر بدن از نجاست را واجب کرده است و روایات قادر به تعمیم کتاب خداوند نیستند؛ خصوصاً با توجّه به اینکه متعارض هستند و برخی روایات امر کننده به غسل نیز آن را در ردیف غسل‌های مستحب ذکر کرده‌اند؛ مانند روایت رسیده از امام جعفر صادق علیه السلام که در آن آمده است: «غُسْلُ الْمَولُودِ واجِبٌ ... وَغُسْلُ مَنْ غَسَلَ مَیِّتاً واجِبٌ وَغُسْلُ الْمُحْرِمِ واجِبٌ وَغُسْلُ یَوْمِ عَرَفَةَ واجِبٌ ... وَغُسْلُ دُخولِ الْحَرَمِ واجِبٌ ... وَغُسْلُ الْمُباهَلَةِ واجِبٌ وَغُسْلُ الْإِسْتِسْقاءِ واجِبٌ»[۱۰]؛ «غسل دادن نوزاد واجب است ... و غسل کردن کسی که میّتی را غسل دهد واجب است و غسل احرام واجب است و غسل روز عرفه واجب است ... و غسل داخل شدن به حرم واجب است ... و غسل مباهله واجب است و غسل طلب باران واجب است»، در حالی که همه‌ی آن‌ها مستحبّ است و از اینجا دانسته می‌شود که مراد از واجب در این قبیل روایات، مستحبّ مؤکّد است.

حاصل آنکه غسل برای لمس کردن میّت و غسل دادن آن، سنّت محسوب می‌شود، ولی وجوب آن ثابت نیست؛ مگر اینکه جاهای مختلف بدن علاوه بر دست‌ها در حین حمل کردن یا غسل دادن میّت با آن یا با غساله برخورد کند؛ چراکه در این صورت، شستن همه‌ی بدن به اقتضای وجوب تطهیر از نجاست، واجب خواهد بود؛ چنانکه از برخی صحابه رسیده است: «إِذا غَسَلْتَ الْمَیِّتَ فَأَصابَكَ مِنْهُ أَذًی فَاغْتَسِلْ وَإِلّا إِنَّما یَكْفِیكَ الْوُضُوءُ»[۱۱]؛ «هرگاه میّت را غسل دادی، پس از آن به تو نجاستی رسید، غسل کن وگرنه وضو تو را کفایت می‌کند» و پوشیده نیست که غسل دادن میّت، مظنّه‌ی رسیدن نجاست به جاهای مختلف بدن است و از این رو، امر به غسل کردن بعد آن، می‌تواند از باب احتیاط باشد.

↑[۱] . بنگرید به: پرسش و پاسخ ۲۷۰.
↑[۲] . بنگرید به: صحيح البخاري، ج۲، ص۷۳؛ سنن الدارقطني، ج۲، ص۵۷؛ المستدرك على الصحيحين للحاكم، ج۱، ص۳۸۵.
↑[۳] . الحجرات/ ۱۲
↑[۴] . مسند أبي داود الطيالسي، ص۳۰۵؛ مصنف عبد الرزاق، ج۳، ص۴۰۷؛ مسند أحمد، ج۲، ص۲۸۰؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۴۷۰؛ سنن أبي داود، ج۲، ص۷۱؛ سنن الترمذي، ج۲، ص۲۳۱
↑[۵] . بنگرید به: مسائل علي بن جعفر، ص۱۹۸؛ الكافي للكليني، ج۳، ص۱۶۰؛ من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۱، ص۷۹؛ تهذيب الأحكام للطوسي، ج۱، ص۱۰۴.
↑[۶] . سنن الدارقطني، ج۲، ص۶۳؛ المستدرك على الصحيحين للحاكم، ج۱، ص۳۸۶؛ السنن الكبرى للبيهقي، ج۱، ص۳۰۶
↑[۷] . سنن الدارقطني، ج۲، ص۶۰؛ السنن الكبرى للبيهقي، ج۱، ص۳۰۶
↑[۸] . بنگرید به: الإستبصار للطوسي، ج۱، ص۱۰۱.
↑[۹] . مسند زيد بن علي، ص۱۶۳
↑[۱۰] . الكافي للكليني، ج۳، ص۴۰؛ من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۱، ص۷۹؛ تهذيب الأحكام للطوسي، ج۱، ص۱۰۴
↑[۱۱] . مصنف عبد الرزاق، ج۳، ص۴۰۷؛ السنن الكبرى للبيهقي، ج۱، ص۳۰۶
پایگاه اطّلاع‌رسانی دفتر منصور هاشمی خراسانی بخش پاسخگویی به پرسش‌ها
هم‌رسانی
این مطلب را با دوستان خود به اشتراک گذارید، تا به گسترش علم و معرفت دینی کمک کنید. شکرانه‌ی یاد گرفتن یک نکته‌ی جدید، یاد دادن آن به دیگران است‌.
رایانامه
تلگرام
فیسبوک
توییتر
اگر با زبان دیگری آشنایی دارید، می‌توانید این مطلب را به آن ترجمه کنید. [فرم ترجمه]
نوشتن پرسش
کاربر گرامی! شما می‌توانید پرسش‌های خود درباره‌ی آثار و اندیشه‌های علامه منصور هاشمی خراسانی را در فرم زیر بنویسید و برای ما ارسال کنید تا در این بخش پاسخ داده شود.
توجّه: ممکن است که نام شما به عنوان نویسنده‌ی پرسش، در پایگاه نمایش داده شود.
توجّه: از آنجا که پاسخ ما به پست الکترونیک شما ارسال می‌شود و لزوماً بر روی پایگاه قرار نمی‌گیرد، لازم است که آدرس خود را به درستی وارد کنید.
لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:
۱ . ممکن است که به پرسش شما در پایگاه پاسخ داده شده باشد. از این رو، بهتر است که پیش از نوشتن پرسش خود، پرسش‌ها و پاسخ‌های مرتبط را مرور یا از امکان جستجو در پایگاه استفاده کنید.
۲ . از ثبت و ارسال پرسش جدید پیش از دریافت پاسخ پرسش قبلی، خودداری کنید.
۳ . از ثبت و ارسال بیش از یک پرسش در هر نوبت، خودداری کنید.
۴ . اولویّت ما، پاسخگویی به پرسش‌های مرتبط با امام مهدی علیه السلام و زمینه‌سازی برای ظهور اوست؛ چراکه در حال حاضر، از هر چیزی مهم‌تر است.