سه شنبه ۲۹ اسفند (حوت) ۱۴۰۲ هجری شمسی برابر با ۸ رمضان ۱۴۴۵ هجری قمری
منصور هاشمی خراسانی
 مقاله‌ی جدید: مقاله‌ی «ولایت فقیه؛ آخرین حربه‌ی شیطان» نوشته‌ی «فرهاد گلستان» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. پرسش جدید: لطفاً درباره‌ی سفیانی توضیحات کامل و مستندی ارائه فرمایید. در روایات اسلامی، چه ویژگی‌ها و اطلاعاتی درباره‌ی او وارد شده است؟ برای مطالعه و دریافت پاسخ، اینجا را کلیک کنید. گفتار جدید: مناجاتی از آن جناب که در آن راه‌های موجود پیش روی مؤمنان را یاد می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. درس جدید: درس‌هایی از آن جناب درباره‌ی اینکه زمین از مردی عالم به همه‌ی دین که خداوند او را در آن خلیفه، امام و راهنمایی به امر خود قرار داده باشد، خالی نمی‌ماند؛ احادیث صحیحی از پیامبر که بر این دلالت دارند؛ حدیث ۱۸. برای مطالعه‌ی آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید. فیلم جدید: فیلم جدیدی با موضوع «تقلید و اجتهاد (۱)» منتشر شد. برای مشاهده و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نقد جدید: در روایتی از امام محمّد باقر عليه‌ السلام آمده است که فرمود: «گویا من گروهی را می‌بینم که در مشرق خروج کرده‌اند و حق را می‌طلبند... کشتگانشان شهیدند. آگاه باشید که من اگر آن زمان را درک می‌کردم، جانم را برای صاحب این امر نگاه می‌داشتم». لطفاً بفرمایید که آیا این حدیث معتبر است؟ برخی از کسانی که یاری خراسانی موعود را واجب نمی‌دانند، به این فراز استناد می‌کنند. برای مطالعه و دریافت بررسی، اینجا را کلیک کنید. کتاب جدید: نسخه‌ی سوم کتاب ارزشمند «سبل السّلام؛ مجموعه‌ی نامه‌ها و گفتارهای فارسی حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نامه‌ی جدید: فرازی از نامه‌ی آن جناب که در آن درباره‌ی شدّت گرفتن بلا هشدار می‌دهد و علّت آن و راه جلوگیری از آن را تبیین می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید.
loading
نقد و بررسی
 

در صفحه‌ی ۲۱۲ کتاب، از کجای صریح آیات قرآن استنباط شده که داوود با داشتن نود و نه زوجه از برادرش خواست که یگانه زوجه‌اش را طلاق دهد تا با او ازدواج کند؟ اگر منظور، معنی کنایه‌آمیز کلمه «نعجه» است که با سیاق آیات و عمل به ظواهر و حجّیت آن‌ها سازگار نیست!! و اگر مورد دیگری است بنده را مطلع فرمایید.

جناب علامه نفرموده که درخواست داوود علیه السلام از برادرش، «صریح آیات قرآن» است، بل آن را ظاهر آیات قرآن دانسته و ظاهر آیات قرآن، چنانکه در مبحث «حجّیت ظواهر و عمومات قرآن»[۱] فرموده، حجّت است و شکّی نیست که ظاهر از آیات قرآن است و وجهی ظاهرتر از آن، برای تنبّه و استغفار داوود علیه السلام وجود ندارد و وجوه ادّعایی که در برخی روایات واحد و ضعیف با هدف تأویل آن رسیده، در غایت تکلّف است و با اسلوب قرآن سازگار نیست؛ بل اهل لغت، از دیرباز تصریح کرده‌اند که به زن «نعجه» می‌گویند و این کنایه در میان عرب شایع بوده است[۲]؛ چنانکه ابن انباری از ادیبان سرشناس عرب در قرن چهارم هجری گفته است: «الْعَرَبُ تَكْنِي عَنِ الْمَرْأَةِ بِالشَّاةِ وَالنَّعْجَةِ، قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: ﴿إِنَّ هَذَا أَخِي لَهُ تِسْعٌ وَتِسْعُونَ نَعْجَةً وَلِيَ نَعْجَةٌ وَاحِدَةٌ، قَالَ الْمُفَسِّرُونَ: النَّعْجَةُ كِنَايَةٌ عَنِ الْمَرْأَةِ»[۳]؛ «عرب از دو لفظ <گوسفند> و <میش> به عنوان کنایه برای <زن> استفاده می‌کند. خداوند عزّ و جلّ فرموده است: <هرآینه این برادر من است که برای او نود و نه میش است، در حالی که برای من یک میش است> و مفسّران گفته‌اند <میش> کنایه‌ای از زن است». از این رو، مفسّران بسیاری برای آیات مورد اشاره، تفسیری مشابه تفسیر حضرت علامه حفظه الله تعالی ارائه کرده‌اند؛ چنانکه به عنوان نمونه ثعلبی (د.۴۲۷ق)[۴]، قرطبی (د.۶۷۱ق)[۵] و عینی (د.۸۵۵ق)[۶] گفته‌اند: «هَذَا مِنْ أَحْسَنِ التَّعْرِيضِ حَيْثُ كَنَّى بِالنِّعَاجِ عَنِ النِّسَاءِ، وَالْعَرَبُ تَفْعَلُ هَذَا كَثِيرًا»؛ «این از بهترین کنایه‌هاست که از میش برای کنایه به زن استفاده کرده است و عرب این کار را بسیار انجام می‌دهد» و از حسین بن فضل (د.قرن۳ق) نقل کرده‌اند: «هَذَا تَعْرِيضٌ لِلتَّنْبِيهِ وَالتَّفْهِيمِ، لِأَنَّهُ لَمْ يَكُنْ هُنَاكَ نِعَاجٌ وَلَا بَغْيٌ»؛ «این کنایه‌ای برای متنبّه ساختن و فهماندن (داوود علیه السلام) بوده است؛ زیرا نه میشی در کار بوده است و نه ستمی» و واحدی (د.۴۶۸ق) گفته است: «إِنَّمَا عَنَى بِهَذَا دَاوُدَ لِأَنَّهُ كَانَتْ لَهُ تِسْعٌ وَتِسْعُونَ امْرَأَةً»[۷]؛ «منظورش از آن داوود است؛ چراکه برای او نود و نه زن بود» و بغوی (د.۵۱۶ق) گفته است: «﴿لَهُ تِسْعٌ وَتِسْعُونَ نَعْجَةً يَعْنِي امْرَأَةً، ﴿وَلِيَ نَعْجَةٌ وَاحِدَةٌ أَيِ امْرَأَةٌ وَاحِدَةٌ، وَالْعَرَبُ تَكْنِي بِالنَّعْجَةِ عَنِ الْمَرْأَةِ ... ﴿فَقَالَ أَكْفِلْنِيهَا وَالْمَعْنَى: طَلِّقْهَا لِأَتَزَوَّجَهَا»[۸]؛ «<برای او نود و نه میش است> یعنی (نود و نه) زن، <در حالی که برای من یک میش است> یعنی یک زن و عرب از <میش> برای کنایه به زن استفاده می‌کند ... <پس گفت که آن را به من واگذار> یعنی او را طلاق بده تا با او ازدواج کنم». از این رو، سبط بن جوزی (د.۶۵۴ق) آن را قول «عامّه‌ی علما» دانسته[۹] و شیخ طوسی (د.۴۶۰ق) از اعلام شیعه نیز تصریح کرده است: «قَالَ أَكْثَرُ الْمُفَسِّرِينَ أَنَّهُ كَنَى بِالنِّعَاجِ عَنْ تِسْعٍ وَتِسْعِينَ امْرَأَةً كَانَتْ لَهُ، وَأَنَّ الْـآخَرَ لَهُ نَعْجَةٌ وَاحِدَةٌ يَعْنِي امْرَأَةً وَاحِدَةً»[۱۰]؛ «بیشتر مفسّران گفته‌اند که خداوند میش‌ها را به عنوان کنایه از نود و نه زنی که (داوود علیه السلام) داشت فرموده است و این سخن که برای دیگری یک میش بود به معنای این است که یک زن داشت».

وانگهی، اصل این قصّه در میان اهل کتاب مشهور بوده است و مسلمانان نیز همین را از آن برداشت کرده‌اند؛ جز اینکه گروهی از آنان در برخی جزئیات آن دچار اشتباه شده‌اند و جناب علامه این اشتباه را تصحیح فرموده و آن عبارت از نسبت‌های زشتی است که در اطراف این قضیّه به داوود علیه السلام داده‌اند، مانند رفتن او در پی کبوتر و چشم‌چرانی او در خانه‌ی همسایه و به جنگ فرستادن اوریا که هیچ یک از ظاهر آیات قرآن برداشت نمی‌شود و تنها جنبه‌ی «یک کلاغ چهل کلاغ» داشته است؛ زیرا چیزی که از ظاهر آیات قرآن برداشت می‌شود تنها درخواست آن حضرت از برادرش برای طلاق دادن زن او به قصد نکاح با اوست، بی‌آنکه عملی شدن همین نیز ثابت باشد.

↑[۲] . نگاه کن به: العين للخليل بن أحمد، ج۱، ص۲۳۲؛ الزاهر في معاني كلمات الناس لابن الأنباري، ص۲۲۳؛ لسان العرب لابن منظور، ج۲، ص۳۸۰؛ نهاية الأرب في فنون الأدب للنويري، ج۱۴، ص۶۴؛ تاج العروس من جواهر القاموس للزبيدي، ج۳، ص۵۰۱.
↑[۳] . الزاهر في معاني كلمات الناس لابن الأنباري، ص۲۲۳
↑[۴] . تفسير الثعلبي، ج۸، ص۱۸۹
↑[۵] . تفسير القرطبي، ج۱۵، ص۱۷۳
↑[۶] . عمدة القاري للعيني، ج۱۶، ص۹
↑[۷] . التفسير الوسيط للواحدي، ج۳، ص۵۴۷
↑[۸] . تفسير البغوي، ج۴، ص۶۰
↑[۹] . مرآة الزمان في تواريخ الأعيان لسبط بن الجوزي، ج۲، ص۱۶۴
↑[۱۰] . التبيان في تفسير القرآن للطوسي، ج۸، ص۵۵۲
پایگاه اطّلاع‌رسانی دفتر منصور هاشمی خراسانی بخش بررسی نقدها
تعلیقات
نقدها و بررسی‌های فرعی
نقد فرعی ۱
نویسنده: علی راضی
تاریخ: ۱۳۹۴/۸/۱۶

در مورد حضرت داوود (ع) اشاره شده که با داشتن نود و نه زوجه، از برادرش خواست که یگانه زوجه‌اش را طلاق دهد تا با او ازدواج کند. سؤالی که پیش می‌آید این است که چطور می‌شود که یک پیامبر معصوم از برادر خود چنین درخواستی داشته باشد؟! چه توجیهی برای این کار وجود دارد؟!

در تفاسیر شیعه بدین صورت اشاره نشده، بلکه از امام رضا (ع) نقل شده که حضرت داوود (ع) به دلیل اینکه آن دو نفر از دیوار خانه‌ی ایشان بالا آمده و به سرعت برای قضاوت نزد ایشان آمدند، لذا ایشان دچار اضطراب شده و با اینکه قضاوت درستی انجام داد، ولی به دلیل اضطراب و عدم آرامش اصول قضاوت را رعایت نکردند، یعنی از متّهم بازخواست کرد و از مدّعی سؤال و جوابی نکرد. در نتیجه بعد از اینکه متوجّه این مورد شدند طلب استغفار کردند. همچنین، در تفاسیر شیعه اشاره شده که ازدواج حضرت داوود (ع) با همسر اوریا بعد از اینکه ایشان در جنگ کشته شدند و بعد از اتمام عدّه به دستور خداوند انجام شده و هدف این بود که سنّت غلط رایج آن زمان برچیده شود؛ زیرا در آن زمان به غلط رسم بود که زن شوهر مرده دیگر حق ازدواج ندارد. لطفاً در این مورد بیشتر توضیح دهید.

پاسخ به نقد فرعی ۱
تاریخ: ۱۳۹۴/۸/۲۰

چنانکه در پاسخ فوق توضیح داده شد، «نعجه» در زبان عرب، از کنایه‌های شایع برای اشاره به زن بوده است و با این وصف، ظهور آیه در این معنا قابل انکار نیست و ظاهر قرآن چنانکه در کتاب «بازگشت به اسلام» تبیین شده، حجّت است و دست برداشتن از آن با تمسّک به خبر واحد امکان ندارد؛ خصوصاً اگر خبری ضعیف و متناقض مانند خبر مورد اشاره‌ی شما باشد؛ چراکه خبر مورد اشاره‌ی شما، با تکلّفی آشکار و منافی با سبک و سیاق قرآن، در صدد گریز از محذوری برآمده، ولی به محذوری بزرگ‌تر از آن دچار شده است! با توجّه به اینکه صدور حکم پیش از شنیدن دفاعیّات متّهم، ظلمی آشکار و حرام است، در حالی که پیشنهاد طلاق همسر به یک دوست برای نکاح با او پس از پایان عدّه‌اش، حرام نیست، اگرچه مکروه باشد؛ چراکه طلاق یک زن و نکاح با او پس از پایان عدّه‌اش، هر دو جایز است و پیشنهاد کاری جایز، حرام شمرده نمی‌شود؛ خصوصاً با توجّه به اینکه ممکن است داوود علیه السّلام مصلحتی در این کار دیده باشد؛ چراکه در گذشته، نکاح با نظر به برخی مصالح سیاسی از قبیل پیوند با یک قوم یا جلوگیری از یک جنگ یا دست یافتن به یک صلح، خصوصاً در میان حاکمان شایع بوده است، تا حدّی که بعید نیست برخی نکاح‌های رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم نیز از همین قبیل بوده باشد. از اینجا دانسته می‌شود که تفاسیر شیعه در این باره، افتادن در چاه از بیم چاله است و تفسیر علامه، در غایت متانت است.

پایگاه اطّلاع‌رسانی دفتر منصور هاشمی خراسانی بخش بررسی نقدها
هم‌رسانی
این مطلب را با دوستان خود به اشتراک گذارید، تا به گسترش علم و معرفت دینی کمک کنید. شکرانه‌ی یاد گرفتن یک نکته‌ی جدید، یاد دادن آن به دیگران است‌.
رایانامه
تلگرام
فیسبوک
توییتر
اگر با زبان دیگری آشنایی دارید، می‌توانید این مطلب را به آن ترجمه کنید. [فرم ترجمه]
نوشتن نقد
کاربر گرامی! شما می‌توانید نقدهای علمی خود بر آثار علامه منصور هاشمی خراسانی را در فرم زیر بنویسید و برای ما ارسال کنید تا در این بخش به بررسی علمی گرفته شود.
توجّه: ممکن است که نام شما به عنوان نویسنده‌ی نقد، در پایگاه نمایش داده شود.
توجّه: از آنجا که پاسخ ما به پست الکترونیک شما ارسال می‌شود و لزوماً بر روی پایگاه قرار نمی‌گیرد، لازم است که آدرس خود را به درستی وارد کنید.
لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:
۱ . ممکن است که نقد شما، در پایگاه بررسی شده باشد. از این رو، بهتر است که پیش از نوشتن نقد خود، نقدهای مرتبط را مرور، یا از امکان جستجو در پایگاه استفاده کنید.
۲ . بهتر است که از نوشتن نقدهای متعدّد و غیر مرتبط با هم در هر نوبت، خودداری کنید؛ چراکه چنین نقدهایی در پایگاه به تفکیک و أحیاناً در مدّتی بیش از مدّت معمول بررسی می‌شوند.